Aaron Akinyemi
Afrika’da yaklaşık 600 milyon kişi, enerji krizi nedeniyle elektriğe erişemiyor. Kıtada bu krizin, geniş çaplı sosyo-politik ve ekonomik sonuçları olabilir.
Enerji talebi arttıkça bazı ülkeler alışılmadık kaynaklara yöneliyor. Bu kaynaklardan biri, Türk şirketi Karpowership’in yüzer enerji santrallerinden oluşan gemi filosu.
İstanbul merkezli şirketin 40 “enerji gemisi” aralarında Gambiya, Gana, Gine-Bissau, Fildişi Sahili, Mozambik, Senegal ve Sierra Leone’nin de olduğu 14 ülkeye 6000 megawattan fazla enerji sağlıyor.
Müstakil gemiler, çok yakıtlı motorlarla çalışıyor. Bu da onların ağır akaryakıt, sıvılaştırılmış doğal gaz veya biyoyakıtla çalışmasına imkan veriyor.
Bu gemiler, bir elektrik trafo merkezinin bulunduğu kıyı bölgelerine gönderilebilir. Gemiler, devrelerin birbirine bağlandığı ve çevrelerinde elektriğin yüksek voltajla iletildiği ağı oluşturan “kavşaklar”.
Elektrik, yerleşik yüksek gerilim trafo merkezinden doğrudan iletim ağına gönderiliyor.
Gana
Gana’da Karpowership, yaklaşık 10 yıldır ülkenin ulusal enerji arzının yaklaşık dörtte birini üretiyor.
Ülke, halk arasında “dumsor” olarak bilinen bir dizi kalıcı elektrik kesintisi yaşıyordu. Gana Elektrik Şirketi’nin (ECG) elektrik tedarikçilerine yaklaşık 1,6 milyar dolar borcu var. Enerji krizinin bir nedeni de, bu borçların ödenememesi oldu.
ECG İletişim Direktörü William Boateng, Gana Parlamentosunun “ödeme yapmayı reddetmesi” nedeniyle şirketin elektrik hattını kestiğini söyledi.
Reuters haber ajansına konuşan Boateng, “Ödeme yapmayan, gerekli düzenlemeleri yapmayan herkesin elektriği kesilecektir” dedi.
Karpowership yetkilileri, Gana’nın enerji sorunlarını çözmesine yardımcı olduklarını söylüyor.
BBC’ye konuşan Karpowership Ticari Operasyonlar Grup Başkanı Zeynep Harezi, “Gana’da sıkça ‘dumsor’ veya elektrik kesintileri meydana geliyor. Enerji gemilerimiz bu ortamda somut bir fark yarattı. Bu da yerel halkların sosyo-ekonomik koşullarını olumlu etkiledi” dedi.
Harezi, “Bir örnek vermek gerekirse, avladıkları ürünlerin güvenli şekilde saklanmasını engelleyen elektrik kesintilerine karşı son derece savunmasız olan yerel balıkçılık endüstrisi bundan büyük fayda sağladı” diye konuştu.
Ancak elektrik kesintileri, Gana’da hala günlük hayatın bir parçası. Hükümet de kesintileri önlemeye çalışıyor.
Gana, elektrik üretiminin yaklaşık üçte birine katkıda bulunan üç hidroelektrik santral dahil dahil önemli doğal enerji kaynaklarına sahip. Ülkede açık denizde petrol ve doğalgaz rezervleri de var ancak bunlar henüz tam olarak işletilmiyor.
Karpowership ayrıca doğal gazı, çıkarıldığı noktadan enerji gemisine taşımak için 11 km uzunluğunda bir boru hattını kullanıyor. Şirket yetkilileri Gana’nın böylece ayda tahminen 20 milyon dolar tasarruf edeceğini söylüyor.
BBC’ye konuşan Karpowership Ticari Operasyonlar Grup Başkanı Zeynep Harezi, “11 km’lik boru hattı Aboadze’den enerji gemimizin demirlediği Sekondi Deniz Üssü’ne kadar uzanıyor” dedi ve ekledi:
“Gana’nın boru hattı altyapısını geliştirmesi, enerji gemimizi ülkenin yerli doğalgaz tedarikçisine dönüştürmesi açısından kritik öneme sahipti. Uzun vadede kara altyapısının geliştirilmesi gerektiğinin farkındayız. Bunun için ortaklarımızı her zaman destekleyeceğiz.”
Karpowership yetkilileri, enerji gemilerinde sıvılaştırılmış doğalgaz kullanılmasının, diğer fosil yakıtlara göre daha temiz bir alternatif sunduğunu ve karbon emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olduğunu, aynı zamanda elektrik şebekelerini dengelediğini ve arz eksikliklerini giderdiğini söylüyor.
Zeynep Harezi, “Enerji gemilerimiz, enerji üretiminin çevresel etkisini en aza indirecek şekilde özel olarak tasarlandı. Gemilerimiz; kompakt, verimli ve potansiyel çevresel faktörleri yönetmek için titreşim sönümleyicilerle iyi yalıtıldılar” dedi.
Sürdürülebirlik
Ancak bazı enerji uzmanları, Karpowership tarafından sağlanan elektriğin uzun vadede sürdürülebilir bir çözüm olmayabileceği, çünkü enerji gemisi kiralamanın karada konuşlanmış kalıcı bir enerji santralinden daha pahalı olabileceği uyarısında bulunuyor.
BBC konuşan Renewables in Africa adlı yeşil enerji şirketinin CEO’su Tony Tiyou, “Afrika ülkeleri, elektrik kesintileri sorununa hızlı ve esnek bir çözüm sundukları için bu yola yöneliyor” dedi.
Tiyou, “Ancak bunlar Afrika’nın enerji sorunlarının üstesinden gelmenin kesin çözümü olarak görülmemeli. 5 yıl sonra, enerji gemisi çözümü zaten kalıcı çözümden daha pahalı olacak. İhtiyacımız olan, Afrika ülkelerinin çeşitli enerjilere yatırım yapması…Yenilenebilir enerji, güneş enerjisi, rüzgar enerjisi, hidroelektrik enerjisi gibi” diye konuştu.
Karpowership ise çözümlerinin kara merkezli alternatiflerden daha ucuz olduğunu savunuyor.
Şirketin Ticari Operasyonlar Grup Başkanı Zeynep Harezi, “Gelişmekte olan birçok ülkede, yüzen enerji santrallerini tamamen kontrollü bir ortamda tersanede en yüksek vinç kapasitesiyle inşa etmek, böyle bir enerji santrali inşa etmekten daha ekonomiktir” dedi.
Ödenmeyen enerji faturaları
Karpowership, Gana ve diğer Afrika ülkelerinde yarattığı olumlu etkiye rağmen, ödenmemiş faturalar nedeniyle bazı ülkelere elektrik tedarikini kesmek zorunda kaldı.
Gine-Bissau, geçen yıl Karpowership’in 15 milyon dolar tutarındaki faturaları ödeyememesi üzerine elektriği kesmesinin ardından yaklaşık 2 gün karanlığa gömülmüştü.
Elektrik kesintisi ülkede su kaynaklarını, hastaneleri ve medya kuruluşlarını olumsuz etkiledi. Devlet tarafından işletilen Rádio Nacional yayınını durdurmak zorunda kaldı.
Karpowership, Gine-Bissau hükümetinin 6 milyon dolarlık bir ödeme yapmasının ardından ülkeye enerji arzını yeniden başlattı.
Sierra Leone’nin başkenti Freetown da geçen yıl elektrik kesintilerinden etkilendi. Karpowership, yaklaşık 40 milyon dolarlık borç nedeniyle elektriği kesti.
Sierra Leone Enerji Bakanı Isuf Baldé, ülkesinin Karpowership ile olan sözleşmesinin yeniden müzakere edilmesi gerektiğini söyledi. Bakan Baldé buna gerekçe olarak, sözleşmenin yürürlüğe girmesinden bu yana maliyetlerin neredeyse iki katına çıkmasını gösterdi.
Karpowership ise Afrika ülkelerine enerji sağlama konusundaki kararlı. Afrika hala şirketin en önemli pazarlarından biri.
Zeynep Harezi’nin konuyla ilgili görüşleri şöyle:
“Kısa süre önce Gabon yetkilileriyle ulusal şebekeleri için 150 megawatt elektrik üretilmesine yönelik anlaşmalar imzaladık.
“Afrika’nın enerji alanında dönüşümü gerçekleştirmesine yardımcı olabileceğimize ve Afrika ülkelerinin vatandaşlarının elektriğe erişimini artırabileceğimize inanıyoruz.”
